Ryby, płazy i gady
Ryby Pisces
Na obszarze GPN występują 4 gatunki ryb. Pstrąg potokowy Salmo trutta m. fario, przedstawiciel rodziny łososiowatych Salmonidae, żyje w większości gorczańskich rzek. Jesienią podczas tarła, płynąc pod prąd, dociera do wysoko położonych odcinków źródliskowych. Głowacz pręgopłetwy Cottus poecilopus z rodziny głowaczowatych Cottidae to gatunek typowo górski, występujący dość licznie w strumieniach GPN. Zasiedla strefy źródliskowe o kamienistym dnie i dobrze natlenionej wodzie. W niżej położonych odcinkach rzek przy granicach Parku pojawia się strzebla potokowa Phoxinus phoxinus, ryba z rodziny karpiowatych Cyprinidae, grupująca się w niewielkie stada. Bogatszy rybostan występuje w sąsiedztwie parku – w Dunajcu i w dolnym odcinku Raby, gdzie dominują ryby karpiowate, jak: ukleja Alburnus alburnus, świnka Chondrostoma nasus i brzana Barbus barbus.
Płazy Amphibia
W Gorczańskim Parku Narodowym i jego bezpośrednim otoczeniu stwierdzono 8 gatunków płazów. Dogodną porą do ich obserwacji jest wiosna – okres rozrodu, podczas którego podejmują wędrówkę do niewielkich zbiorników wody stojącej. Gody, składanie jaj i rozwój larw odbywają się w oczkach wodnych, niewielkich zastoiskach w potokach, a nawet w kałużach. Najliczniejszym gatunkiem jest żaba trawna Rana temporaria, cechująca się dużą zmiennością ubarwienia. Można ją spotkać na terenie prawie całego Parku. Znacznie rzadziej występuje ropucha szara Bufo bufo, której siedliskiem są wilgotne zarośla w niższych położeniach górskich. W niewielkich, nasłonecznionych oczkach wodnych oraz w zagłębieniach dróg stokowych wypełnionych wodą można zobaczyć kumaka górskiego Bombina variegata. W Gorcach żyją wszystkie krajowe gatunki traszek. Najliczniejsza jest traszka górska Triturus alpestris oraz endemit karpacki – traszka karpacka Triturus montandoni, której populacja w Gorcach należy do najliczniejszych w Polsce. Znacznie rzadziej widywana jest traszka zwyczajna Triturus vulgaris oraz traszka grzebieniasta Triturus cristatus. W płytkich zbiornikach wodnych i okresowo zalewanych rowach można obserwować interesujące zachowania godowe tych zwierząt.
Salamandra plamista Salamandra salamandra ze względu na powszechne występowanie w dolnoreglowych lasach została wybrana na emblemat GPN. Jej kontrastowe ubarwienie pełni funkcje odstraszające. Żyje w środowisku leśnym, schronienia szuka w norkach ziemnych, pod ściółką leśną i kamieniami. W krajowej faunie jest jedynym płazem jajożyworodnym (larwy rozwijają się w jajowodach samicy, a “poród” odbywa się w strumieniach górskich).
Na terenie Parku i otuliny prowadzona jest czynna ochrona płazów. Ich trasy migracyjne są zabezpieczane płotkami, a zwierzęta przenoszone na druga stronę jezdni. Akcja odbywa się we współpracy z wybranymi szkołami z gorczańskich gmin. Dzięki temu setki osobników docierają do miejsc rozrodu i składają skrzek. W ramach czynnej ochrony tych zwierząt w GPN tworzy się w sąsiedztwie dróg stokowych i szlaków turystycznych małe zbiorniki wodne. Można je zobaczyć m.in. w dolinie Kamienicy, Olszowego Potoku i potoku Turbacz.
Gady Reptilia
Gady są reprezentowane na terenie Parku przez 5 gatunków. Można je obserwować podczas letnich, słonecznych dni, gdy wygrzewają się na kamieniach lub kawałkach drewna w pobliżu szlaków. Najczęściej widywanym jest jaszczurka żyworodna Lacerta vivipara. Zamieszkuje polany śródleśne, zręby i obrzeża lasów. Jest gatunkiem jajożyworodnym. Dzięki dość dużej odporności na chłód jest aktywna od wczesnej wiosny do późnej jesieni. Jaszczurka zwinka Lacerta agilis w porównaniu z żyworodną jest gatunkiem bardziej ciepłolubnym, dlatego nie spotyka się jej w granicach Parku. Występuje w niżej położonych terenach. Jej siedliska to nasłonecznione polany i obrzeża lasów. Jest spotykana na terenie enklawy GPN w zabytkowym parku Wodzickich w Porębie Wielkiej.
Padalec Anguis fragilis to beznoga jaszczurka, mylnie uważana za węża. Cechuje się znaczną zmiennością ubarwienia. Najczęściej występuje w odmianie szarej lub brązowej. Rzadko spotykana jest forma turkusowa, z niebieskimi plamami na brązowym tle. Jego środowisko to ściółka w wilgotnych lasach z dobrze rozwiniętym podszytem, a także niewielkie śródleśne polany. W odróżnieniu od większości gadów raczej unika silnego nasłonecznienia. W okresie godowym (w maju) można go zaobserwować na drogach dolinowych i szlakach turystycznych.
Żmija zygzakowata Vipera berus, będąca jedynym w polskiej faunie jadowitym wężem, jest dość liczna na terenie GPN. Zamieszkuje różne środowiska: lasy, zręby i polany. Najchętniej zasiedla ciepłe, południowe zbocza. Występuje w różnych odmianach barwnych. Oprócz szarej, najbardziej pospolitej, można spotkać żmiję o barwie brązowej – tzw. „miedziankę”, lub formę zupełnie czarną. Zaskroniec zwyczajny Natrix natrix jest niegroźnym gatunkiem węża z charakterystycznymi żółtymi plamami na głowie, zamieszkującym doliny potoków oraz podmokłe łąki i polany śródleśne. Najchętniej przebywa w pobliżu zbiorników wodnych, w których poluje na płazy i ich larwy.
Na obszarze GPN występują 4 gatunki ryb. Pstrąg potokowy Salmo trutta m. fario, przedstawiciel rodziny łososiowatych Salmonidae, żyje w większości gorczańskich rzek. Jesienią podczas tarła, płynąc pod prąd, dociera do wysoko położonych odcinków źródliskowych. Głowacz pręgopłetwy Cottus poecilopus z rodziny głowaczowatych Cottidae to gatunek typowo górski, występujący dość licznie w strumieniach GPN. Zasiedla strefy źródliskowe o kamienistym dnie i dobrze natlenionej wodzie. W niżej położonych odcinkach rzek przy granicach Parku pojawia się strzebla potokowa Phoxinus phoxinus, ryba z rodziny karpiowatych Cyprinidae, grupująca się w niewielkie stada. Bogatszy rybostan występuje w sąsiedztwie parku – w Dunajcu i w dolnym odcinku Raby, gdzie dominują ryby karpiowate, jak: ukleja Alburnus alburnus, świnka Chondrostoma nasus i brzana Barbus barbus.
Płazy Amphibia
W Gorczańskim Parku Narodowym i jego bezpośrednim otoczeniu stwierdzono 8 gatunków płazów. Dogodną porą do ich obserwacji jest wiosna – okres rozrodu, podczas którego podejmują wędrówkę do niewielkich zbiorników wody stojącej. Gody, składanie jaj i rozwój larw odbywają się w oczkach wodnych, niewielkich zastoiskach w potokach, a nawet w kałużach. Najliczniejszym gatunkiem jest żaba trawna Rana temporaria, cechująca się dużą zmiennością ubarwienia. Można ją spotkać na terenie prawie całego Parku. Znacznie rzadziej występuje ropucha szara Bufo bufo, której siedliskiem są wilgotne zarośla w niższych położeniach górskich. W niewielkich, nasłonecznionych oczkach wodnych oraz w zagłębieniach dróg stokowych wypełnionych wodą można zobaczyć kumaka górskiego Bombina variegata. W Gorcach żyją wszystkie krajowe gatunki traszek. Najliczniejsza jest traszka górska Triturus alpestris oraz endemit karpacki – traszka karpacka Triturus montandoni, której populacja w Gorcach należy do najliczniejszych w Polsce. Znacznie rzadziej widywana jest traszka zwyczajna Triturus vulgaris oraz traszka grzebieniasta Triturus cristatus. W płytkich zbiornikach wodnych i okresowo zalewanych rowach można obserwować interesujące zachowania godowe tych zwierząt.
Salamandra plamista Salamandra salamandra ze względu na powszechne występowanie w dolnoreglowych lasach została wybrana na emblemat GPN. Jej kontrastowe ubarwienie pełni funkcje odstraszające. Żyje w środowisku leśnym, schronienia szuka w norkach ziemnych, pod ściółką leśną i kamieniami. W krajowej faunie jest jedynym płazem jajożyworodnym (larwy rozwijają się w jajowodach samicy, a “poród” odbywa się w strumieniach górskich).
Na terenie Parku i otuliny prowadzona jest czynna ochrona płazów. Ich trasy migracyjne są zabezpieczane płotkami, a zwierzęta przenoszone na druga stronę jezdni. Akcja odbywa się we współpracy z wybranymi szkołami z gorczańskich gmin. Dzięki temu setki osobników docierają do miejsc rozrodu i składają skrzek. W ramach czynnej ochrony tych zwierząt w GPN tworzy się w sąsiedztwie dróg stokowych i szlaków turystycznych małe zbiorniki wodne. Można je zobaczyć m.in. w dolinie Kamienicy, Olszowego Potoku i potoku Turbacz.
Gady Reptilia
Gady są reprezentowane na terenie Parku przez 5 gatunków. Można je obserwować podczas letnich, słonecznych dni, gdy wygrzewają się na kamieniach lub kawałkach drewna w pobliżu szlaków. Najczęściej widywanym jest jaszczurka żyworodna Lacerta vivipara. Zamieszkuje polany śródleśne, zręby i obrzeża lasów. Jest gatunkiem jajożyworodnym. Dzięki dość dużej odporności na chłód jest aktywna od wczesnej wiosny do późnej jesieni. Jaszczurka zwinka Lacerta agilis w porównaniu z żyworodną jest gatunkiem bardziej ciepłolubnym, dlatego nie spotyka się jej w granicach Parku. Występuje w niżej położonych terenach. Jej siedliska to nasłonecznione polany i obrzeża lasów. Jest spotykana na terenie enklawy GPN w zabytkowym parku Wodzickich w Porębie Wielkiej.
Padalec Anguis fragilis to beznoga jaszczurka, mylnie uważana za węża. Cechuje się znaczną zmiennością ubarwienia. Najczęściej występuje w odmianie szarej lub brązowej. Rzadko spotykana jest forma turkusowa, z niebieskimi plamami na brązowym tle. Jego środowisko to ściółka w wilgotnych lasach z dobrze rozwiniętym podszytem, a także niewielkie śródleśne polany. W odróżnieniu od większości gadów raczej unika silnego nasłonecznienia. W okresie godowym (w maju) można go zaobserwować na drogach dolinowych i szlakach turystycznych.
Żmija zygzakowata Vipera berus, będąca jedynym w polskiej faunie jadowitym wężem, jest dość liczna na terenie GPN. Zamieszkuje różne środowiska: lasy, zręby i polany. Najchętniej zasiedla ciepłe, południowe zbocza. Występuje w różnych odmianach barwnych. Oprócz szarej, najbardziej pospolitej, można spotkać żmiję o barwie brązowej – tzw. „miedziankę”, lub formę zupełnie czarną. Zaskroniec zwyczajny Natrix natrix jest niegroźnym gatunkiem węża z charakterystycznymi żółtymi plamami na głowie, zamieszkującym doliny potoków oraz podmokłe łąki i polany śródleśne. Najchętniej przebywa w pobliżu zbiorników wodnych, w których poluje na płazy i ich larwy.
Mariola Stefanik
