Sprawozdanie z działalności edukacyjnej w Gorczańskim Parku Narodowym w roku 2011.
Działania edukacyjne prowadzone były przez pracowników Zespołu ds. Edukacji i Udostępniania Parku, a także pracowników Pracowni Naukowo – Edukacyjnej, pracowników terenowych Służby Parku, Dyrektora GPN i jego Zastępcę.
W różnorodnych bezpośrednich (czynnych) działaniach edukacyjnych kierowanych do uczniów i nauczycieli, mieszkańców miejscowości sąsiadujących z GPN, a także odwiedzających Park turystów uczestniczyło – 10.596 osób. Były to:
zajęcia edukacyjne: stacjonarne (64) i terenowe (49) dla uczniów szkół podstawowych i gimnazjów, studentów - uczestniczyło w nich łącznie 3.692 osób, tj. w stacjonarnych – 2.496 osób, w terenowych – 1.196 osoby.
Zajęcia edukacyjne prowadzone są w oparciu o stałą ofertę edukacyjną dla szkół. Stacjonarne, odbywające się w salach edukacyjnych GPN lub w szkołach, w Domu Wczasów Dziecięcych w Porębie Wielkiej, to prelekcje, pozkazy filmów, lekcje tematyczne, zajęcia warsztatowe. Aktywne zajęcia terenowe prowadzone są głównie na ścieżkach edukacyjnych GPN, a także w otoczeniu terenowej bazy edukacyjno – wystawienniczej Gajówka Mikołaja w Łopusznej.
Inne formy działalności edukacyjnej, w których uczestniczyło 563 osoby, tj.
*warsztaty dla nauczycieli (3) – 39 osób.
- wiosenne jednodniowe warsztaty dla nauczycieli szkół szkół podstawowych i gimnazjów pt. „Przygody na ścieżkach przyrody, czyli jak korzystać z oferty edukacyjnej GPN w dolinie Łopusznej” – 13 osób. Na ścieżce edukacyjnej „Partyzancką ścieżką na Turbacz” nauczyciele wykonywali aktywne ćwiczenia związane z tematyką ścieżki. Warsztaty zostały zarejestrowane w MCDN Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli Oddział w Nowym Sączu jako forma doskonalenia zawodowego nauczycieli,
- jesienne jednodniowe warsztaty dla nauczycieli szkół podstawowych i gimnazjów pt.”Kolorowy świat grzybów pospolitych i nieznanych” prowadzone przez Piotra Chachułę, pracownika Pienińskiego Parku Narodowego – 16 osób. Warsztaty składały się z zajęć stacjonarnych w Gajówce Mikołaja w Łopusznej i zajęć terenowych na szlaku spacerowym na polanę Żubrowisko.
- dwudniowe warsztaty dla nauczycieli Domu Wczasów Dziecięcych w Porębie Wielkiej, stacjonarne i terenowe nt. ptaków Gorców, śladów i tropów wybranych zwierząt występujących w GPN – 10 osób,
* warsztaty dla opiekunów ostoi IBA (obszary ptasie o znaczeniu europejskim) – 35 osób,
terenowe zajęcia o tematyce ornitologicznej na ścieżce edukacyjnej „Na Turbaczyk” przeprowadził pracownik Pracowni Edukacyjno – Naukowej.
* konkurs dla uczniów szkół podstawowych i gimnazjów pt „Kapliczki wpisane w gorczański krajobraz” – 44 uczniów z 21 szkół podstawowych i gimnazjów (38 prac),
* spotkanie laureatów konkursu dla uczniów szkół podstawowych i gimnazjów pt. „Kapliczki wpisane w gorczański krajobraz” – 20 osób. Spotkanie połaczone z omówieniem prac konkursowych, rozdaniem dyplomów i nagród odbyło się w Dyrekcji GPN,
* Europejski Dzień Parków Narodowych impreza edukacyjna dla uczniów klas V szkól podstawowych z Gminy Niedźwiedź (48 osób),
Podczas tegorocznej imprezy uczniowie rozwiązywali konkursy i zadania dot. ptaków Gorczańskiego Parku Narodowego, prezentowanych na wystawie fotograficznej pt. „ptaki Gorców”. W spotkaniu uczestniczyli uczniowie ze szkół podstawowych z Poręby Wielkiej, Niedźwiedzia i Koniny.
* w corocznej akcji ochrony miejsc rozrodu płazów, organizowanej wspólnie z Gimnazjum Nr 4 w Mszanie Górnej uczestniczyło 12 osób. Działania ochronne prowadzone są na drodze wojewódzkiej Mszana Dolna – Zabrzeż, w miejscowości Mszana Górna na odcinku ok. 800 m.
* w imprezie edukacyjnej „Święto Drzewa” organizowanej wspólnie z Starostwem Powiatowym w Limanowej wzięło udział 91 uczniów z 4 szkół (Zespół Placówek Oświatowych w Podobinie, Zespół Placówek Oświatowych w Mszanie Górnej, Zespół Szkoły i Przedszkola w Olszówce, Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Mszanie Dolnej). Posadzono 65 drzew.
* wykłady prezentujące przyrodę innych obszarów (2), w których uczestniczyło 60 osób.
W 2011 r. dwukrotnie zorganizowano spotkanie z podróżnikami: Markiem Żołądkiem: w Dyrekcji GPN w kwietniu pt. „Nowa Zelandia – kraj wulkanów, lodowców i dzikiej przyrody” oraz z Markiem Majerczakiem w październiku w Gajówce Mikołaja w Łopusznej pt. „Na dalekiej północy – obrazki skandynawskie”. W spotkaniach uczestniczyli uczniowie okolicznych szkół podstawowych i gimnazjów.
* wykład nt. oddziałów ZWZ działających w Gorcach po II wojnie światowej, który przeprowadził pracownik IPN mgr Dawid Golik w związku z wystawą historyczną pt. „Precz z kajdanami bolszewizmu… oddział partyzancki Wiarusy”, prezentowanej w Dyrekcji GPN.
Uczestniczyło w nim 90 uczniów szkół gimnazjalnych z gminy Niedźwiedź.
* warsztaty etnograficzne dla uczniów Zespołu Szkół w Łopusznej – 18 os.
Warsztaty pt. „O tym co straszyło naszych pradziadków” przeprowadzone zostały przez etnografa z Parku Etnograficznego w Nowym Sączu p. Marię Brylak Załuską.
* rajd turystyczny, organizowany dla uczniów I LO w Nowy Targu, poprzedzony szeroką informacją o walorach Gorczańskiego Parku Narodowego oraz zwiedzeniem ekspozycji w Gajówce Mikołaja – 70 osób.
* sobotnia otwarta wycieczka dla młodzieży pt. „Wiosna na gorczańskich szlakach” (wędrówka ścieżką edukacyjną „Z Łopusznej na Jankówki”) – 36 osób.
Działania dla odwiedzających GPN turystów, w których uczestniczyło 4.967 osób.
* szkolenia przewodników beskidzkich nt. historii okresu II wojny światowej, ze szczególnym uwzględnieniem doliny Łopusznej (1) – 25 osób.
W 2011 r. GPN zorganizował jedno szkolenie dla przewodników beskidzkich, połączone z prezentacją ekspozycji w Gajówce Mikołaja, oraz organizacji udostępniania doliny Łopusznej dla odwiedzających,
* imprezy edukacyjne plenerowe (3), w których uczestniczyło 4.500 osób, tj.
- Dzień Ziemi na Polach Mokotowskich w Warszawie – 3.500 osób,
- wakacyjna impreza pt. „Nasze Gorce”, zorganizowana wspólnie z Wiejskim Ośrodkiem Kultury w Ochotnicy Górnej – 500 osób,
- Piknik rodzinny w Tatrzańskim Parku Narodowym – 500 osób.
* wernisaż otwierający wystawę GPN (1), w którym uczestniczyło 65 osób.
Zorganizowano uroczyste otwarcie wystawy fotograficznej pt. „Gorce z lotu ptaka” w Miejskim Ośrodku Kultury w Nowym Targu.
* wakacyjne otwarte wycieczki edukacyjne (3), w których wzięło udział 40 osób.
Jak co roku, tematem głównym poszczególnych wycieczek były:
- Życie w wodzie na łące i w lesie - na ścieżce edukacyjnej „Z Łopusznej na Jankówki” – 10 osób,
- Szlaki bohaterów Władysława Orkana – prezentowane na ścieżce edukacyjnej „Na Turbaczyk” – 20 osób,
- Spotkania z gorczańską przyrodą na ścieżce edukacyjnej „Partyzancką ścieżką na Turbacz” – 10 osób.
* inne wycieczki (5), w których uczestniczyło 105 osób,
M.in. wycieczka dla niemieckich leśników z Północnej Nadrenii – Westafalii, połączona z prezentacją walorów przyrodniczych i kulturowych GPN.
* wykłady, prezentacje (4 x) 196 osób
- prezentacja nt. walorów przyrodniczych i kulturowych GPN dla członków PTTK i członków PTT – 85 os.
- wykłady (2) – 55 osób dla uczestników Akademii Nieświeskiej pt.”Realizacja i zalecenia konserwatorskie przy renowacji obiektów zabytkowych w GPN” i „Wartości kulturowe i działania dla ich ochrony prowadzone w Gorczańskim Parku Narodowym”,
- wykład nt. zasobów przyrodniczych Gorczańskiego Parku Narodowego i problemów związanych z ich ochroną wygłoszony podczas narady przedstawicieli Straży Granicznej i Policji z województwa małopolskiego oraz pracowników Straży Parku – 21 osób,
- wykład nt. porostów Gorców dla uczestników Zjazdu Lichenologicznego – 35 os.
* spotkania z poetami piszącymi o Gorcach i przyrodzie (2), w których wzięło udział 36 osób.
W jesieni w Gajówce Mikołaja zorganizowano wieczór poezji Krzysztofa Kokota, poety z Nowego Targu (wrzesień) oraz prof. Wiesława Fałtynowicza z Uniwersytetu Wrocławskiego (październik).
Edukacja realizowana w terenowej sali edukacyjnej w Chatce GPN na Hali Długiej
W okresie wakacyjnym (sierpień) w każdy pogodny weekend (sobota i niedziela) oraz dni świąteczne udostępniano dla turystów terenową salę edukacyjną w budynku dawnej owczarni na Hali Długiej i znajdującą się tam ekspozycję nt. gorczańskich polan (przyroda, walory kulturowe). Można tam było zakupić wydawnictwa GPN i uzyskać informację o zasadach udostępniania Gorczańskiego Parku Narodowego dla turystów.
W tym okresie dyżury pełniła wolontariuszka p. Małgorzata Józefiak, absolwentka Wydziału Biologiczno - Geograficznego Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie.
Terenową salę edukacyjną odwiedziło: 312 osób.
Edukacja realizowana w terenowej bazie edukacyjnej „Gajówka Mikołaja”
Od 30 kwietnia 2011 roku do 15 października 2011 roku w Gajówce Mikołaja w Łopusznej prowadzone były dyżury edukacyjne. W miesiącach: maj, czerwiec oraz wrzesień, październik Gajówka Mikołaja czynna była w piątki i soboty. W miesiącach wakacyjnych (lipiec, sierpień) obiekt był otwarty w piątki, soboty i niedziele. Łącznie we wskazanym okresie odbyło się 55 dyżurów edukacyjnych.
W 2011 roku Gajówkę Mikołaja odwiedziło 1.062 osoby, w tym:
399 turystów indywidualnych,
663 osoby w grupach zorganizowanych.
Największą liczbę turystów indywidualnych odnotowano w sierpniu, a dni tygodnia z największą frekwencją to niedziele.
(w załączeniu szczegółowe sprawozdanie – Edukacja w Gajówce Mikołaja w 2011 r. sporządzone przez Mariolę Stefanik).
Odwiedziny w Gajówce polegały na obejrzeniu ekspozycji w sali wystawienniczej.
Znalazła w nim miejsce ekspozycja dot. przyrody i historii doliny Łopusznej, a także dawna kancelaria leśnicznego i wystawa narzędzi wykorzystywanych do prac leśnych.
Wśród 25 grup odwiedzających Gajówkę Mikołaja 16 to grupy szkolne, w tym 13 uczestniczyło dodatkowo w aktywnych zajęciach edukacyjnych prowadzonych przez pracowników Zespołu ds. Edukacji i Udstępniania Parku, 2 grupy to uczestnicy rajdów szkolnych oraz 1 grupa przybyła wyłącznie w celu zwiedzenia obiektu. Kolejne 9 grup to uczestnicy szkoleń i imprez otwartych., przygotowanych przez Zespół ds. Edukacji i Udostępniania Parku w ramach oferty edukacyjnej tj. warsztaty dla nauczycieli, szkolenia przewodników beskidzkich, otwarte wycieczki wakacyjne, wieczory poetyckie, stacjonrne warsztaty i prelekcje dla uczniów.
Dyżury w Gajówce Mikołaja pełnili pracownicy Zds.EiUP, O.O.Kiczora, ZOP, Pracowni Naukowo – Edukacyjnej, a także wolontariusz p. Ewa Kowalczyk nauczyciel SOSW w Nowym Targu.
Imprezy edukacyjne zorganizowane w Gajówce Mikołaja:
- warsztaty dla nauczycieli:
wiosenne: pt. Przygody na ścieżkach przyrody, czyli jak korzystać z oferty edukacyjnej GPN w dolinie Łopusznej, aktywne zajęcia edukacyjne na ścieżce edukacyjnej: „Partyzancką ścieżką na Turbacz”,
jesienne: pt.” Kolorowy świat grzybów pospolitych i nieznanych”, które prowadził Piotr Chachuła z Pienińskiego Parku Narodowego,
- szkolenie dla przewodników beskidzkich pt. „Historia okresu II wojny światowej, ze szczególnym uwzględnieniem doliny Łopusznej”,
- wycieczki otwarte:
„Życie w wodzie, na łące i w lesie”
„Spotkania z gorczańską przyrodą”
- Warsztaty etnograficzne dla uczniów pt.”O tym co straszyło naszych pradziadków” przeprowadzone przez mgr Marię Brylak - Załuską z Park Etnograficznego w Nowym Sączu.
- Spotkanie z podróżnikim i prelekcja z pokazem slajdów pt.”Na dalekiej północy – obrazki skandynawskie” M.Majerczak.
- spotkania z cyklu „Z poezją ku jesieni”
Spotkanie z twórczością poetycką p. Krzysztofa Kokota z Nowego Targu i prof. Wiesława Fałtynowicza.
Dla Gajówki Mikołaja opracowano specjalną ofertę edukacyjną, która została umieszczona na stronie internetowej GPN.
Od lipca 2011 roku wstęp na ekspozycję był płatny. Dochód z biletów wstępu wynósł – 625 zł (bilet normalny – 2,50 zł, bilet ulgowy - 1,50 zł).
Wystawy
Gorczański Park Narodowy zorganizował w 2011 roku 11 wystaw fotograficznych, w tym 5 poza obiektami GPN. Obejrzało je łącznie 4.955 osób. Były to:
* wystawy w Dyrekcji GPN (razem: 1.360 osób)
- „Pieniny. Fotografie Marka Majerczaka”(styczeń - luty) – 245 os.
- „Precz z kajdanami bolszewizmu… oddział partyzancki Wiarusy” – wystawa historyczna IPN (marzec) – 190 os.
W ramach wystawy odbyło się spotkanie z pracownikiem IPN mgr Dawidem Golikiem i prelekcja nt. działającego w Gorach oddziału Wiarusy. Uczestniczyli w niej uczniowie szkół gimnazjalnych z gminy Niedźwiedź.
- „Krajobraz górski 2010” wystawa prac fotograficznych nagrodzonych w 30. konkursie im. Jana Sunderlanda organizowanym przez MOK w Nowym Targu (kwiecień) – 155 os.
- wystawa fotograficzna pt.„Ptaki Gorczańskiego Parku Narodowego” (maj, czerwiec) – 385 os.
- wystawa fotograficzna pt.„Przyroda Magurskiego Parku Narodowego” (lipiec – październik) – 160 os.
- wystawa fotograficzna pt. „Jarmark Podhalański” z zasobów MOK w Nowym Targu (październik – grudzień) – 225 os.
* wystawy Gorczańskiego Parku Narodowego w innych obiektach (razem 3.595 osób):
- wystawę fotograficzną pt. „Gorce z lotu ptaka” prezentowano w następujących obiektach:
w Miejskim Ośrodku Kultury w Nowym Targu (18 .03 – 30.04) – 1.000 osób,
w Miejskim Ośrodku Kultury w Rabce (wrzesień – październik) – 600 osób,
w Muzeum Pienińskiego PN w Krościenku (listopad - grudzień) – 685 osób
- wystawę fotograficzną pt. „Ptaki Gorczańskiego Parku Narodowego”
w „Galerii Bakałarz” przy Bibliotece Pedagogicznej w Myślenicach (21.03 – 4.05.) –
350 osób.
- wystwę „Gorczański Park Narodowy w obiektywie”, prezentowano w Wiejskim Osrodku Kultury w Ochotnicy Górnej (lipiec – nadal) - 960 osób.
Udostępnianie GPN i edukacja na szlakch turystycznych
W 2011 roku w ramach projektu nr POIS.05.01.00-00- 069/08-00 – „Ochrona przyrody GPN poprzez modernizację jego infrastruktury turystycznej – etap 1” współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko zrealizowano dwa zadania :
Modernizacja szlaku żółtego zw. szlakiem dziesięciu polan” wyznaczony w 1926 roku
oprócz walorów kulturowych związanych z historią pasterstwa w Gorcach ma ogromne walory
przyrodnicze. Masyw Kudłonia przez który biegnie szlak to miejsce bytowania wilka, rysia a
także niedźwiedzia (ostatnio stwierdzone tropy i ślady – wrzesień 2008). To także bardzo
aktywny teren ostoi głuszca. Oprócz tych rzadkich gatunków zwierząt to także siedliska
będące przedmiotem ochrony niniejszego projektu: górskie świeże łąki użytkowane
ekstensywnie, ziołorośla górskie, górskie torfowiska zasadowe o charakterze młak,
turzycowisk i mechowisk, żyzna buczyna karpacka, górskie bory świerkowe. Dlatego tak
ważne było skanalizowanie ruchu turystycznego tylko w obrębie wyznaczonego szlaku.
Prace objęły ponad 10 km szlaku. Zakres robót to przede wszystkim: wykonanie
przepustów żerdziowych odprowadzających nadmiar wody zalegającej na trasie szlaku, zainstalowanie progów zatrzymujących procesy erozyjne na ciekach wodnych przecinających trasę szlaku, wykonanie drewnianych i kamiennych stopni w miejscach wilgotnych i silnie zerodowanych oraz na odcinkach o dużym nachyleniu stoku, które umożliwią pokonanie stromych odcinków ścieżki bez uaktywniania procesów erozyjnych, wykonanie podestów umożliwiających przejście przez miejsca silnie zawilgocone. wykonanie kładek na mniejszych ciekach, „zaciąganie dzikich" przejść. W miejscach silnie nawodnionych raz pierwszy zastosowano brody drewniano-kamienne.
Modernizacja szlaku czarnego z Koniny do Lubomierza. Zakres działań obejmował przede wszystkim roboty mające na celu zatrzymanie bardzo aktywnych procesów erozyjnych zachodzących na stromych, północnych stokach masywu Kudłania, wykonanie przepustów żerdziowych odprowadzających nadmiar wody zalegającej na trasie ścieżki, zainstalowanie progów zatrzymujących procesy erozyjne na ciekach wodnych przecinających trasę szlaku, wykonanie drewnianych i kamiennych stopni w miejscach wilgotnych i silnie zerodowanych oraz na odcinkach o dużym nachyleniu stoku, które umożliwią pokonanie stromych odcinków ścieżki bez uaktywniania procesów erozyjnych, ograniczanie żerdziami szerokości szlaku, "zaciąganie” dzikich przejść.
Na bieżąco kontrolowano przechodniość szlaków turystycznych, wykonywano czyszczenie szlaków, zwłaszcza szlaków spacerowych w dolinach.
W ramach zadania w 2011 roku prowadzony był monitoring ruchu turystycznego – w okresie maj, czerwiec, lipiec, sierpień, wrzesień. Wyniki badań zostały opracowane i przekazane do Gorczańskiego Parku Narodowego.
Szacuje się, że w 2011 roku Gorczański Park Narodowy odwiedziło ok. 65 tys. turystów.
Wydawnictwa GPN
Z wydawnictw Gorczańskiego Parku Narodowego skorzystało 9.175 osób.
Informacja o Gorczańskim Parku Narodowym i podejmowanych przez niego działaniach dla ochrony przyrody oraz walorów kulturowych dotarła także do wielu osób za pośrednictwem naszych wydawnictw. W 2011 roku udostępniono uczniom, nauczycielom, indywidualnym turystom i wczasowiczom, przewodnikom beskidzkim, mieszkańcom otuliny Parku, następujące wydawnictwa GPN:
* Salamandra – kwartalnik dla uczniów (1 numer: jesień 2011 w nakładzie 2.000 egz ). Kwartalnik bezpłatnie przekazano do szkół, bibliotek, organizacji turystycznych i przewodnickich, muzeów, a także indywidualnym turystom. Druk tego numeru kwartalnika w całości sfinansowało Starostwo Powiatowe w Limanowej (ok. 3.000 zł).
Przekazano i sprzedano następujące ilości wydawnictw:
* foldery informacyjne:
Gorczańskie wody – 150 egz.
Gorczański Park Narodowy zaprasza – 675 egz.
Gajówka Mikołaja zaprasza – 153 egz.
Dolina Łopusznej – 68 egz.
* mapa Gorczańskiego Parku Narodowego – 192 egz.
* przewodniki po ścieżkach edukacyjnych GPN – 3.917 egz. tj.
Dolina Potoku Jaszcze – 111 egz.
Dolina Potoku Turbacz – 378 egz.
Dolina Gorcowego Potoku – 16 szt.
Z Łopusznej na Jankówki – 925 egz.
Partyzancką ścieżką na Turbacz – 628 egz.
Wokół doliny Poręby – 202 egz.
Z Turbacza na Jaworzynę Kamienicką – 238 egz.
Park dworski hr Wodzickich i góra Chabówka – 733 szt.
Na Turbaczyk – 686 szt.
* wydawnictwo jubileuszowe "25 lat ochrony dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego Gorców" – 4 egz.
* zestaw edukacyjny „Na gorczańskich ścieżkach” – 663 egz.
* zeszyty ćwiczeń do dwóch ścieżek edukacyjnych – 118 egz.
* wydawnictwo edukacyjne pt. „Przyroda gorczańskich polan” – 603 egz.
* wydawnictwo edukacyjne pt. „Tajemnice gorczańskiej puszczy” – 632 egz.
Stronę internetową Gorczańskiego Parku Narodowego odwiedziło ok. 200.000 osób. Na stronie internetowej ukazywały się aktualne informacje o bieżących działaniach Gorczańskiego Parku Narodowego, a także zaproszenia na wszystkie organizowane wydarzenia edukacyjne i wystawy. Dostępna była oferta edukacyjna i kalendarium imprez. Prezentowano także najnowsze wydawnictwa Parku oraz kwartalnik „Salamandra”.
sporządziła: Ewa Strauchmann
