Inne atrakcje GPN i okolic
Wiosną, w pierwszej połowie maja, warto powędrować przez gorczańskie lasy bukowe. Ich bogate i barwne runo jest wtedy w pełni kwitnienia. Ten, kto dotrze tu końcem września lub w pierwszej dekadzie października obejrzy buczyny w jesiennych barwach. Najwspanialsze, wiekowe drzewostany spotkać można na południowo-wschodnich stokach masywu Kudłonia, w dolinie potoków Turbacz i Olszowy oraz poza granicami GPN – w masywie Wielkiego Wierchu i Kiczory Kamienickiej, a także w Paśmie Lubania.
Maj i czerwiec to najlepszy okres do poznawania roślinności gorczańskich polanach. Kwitnące łąki wraz z kępami drzew i krzewów oraz doskonale zharmonizowane z krajobrazem szałasy tworzą swoisty klimat polan. Ich dopełnieniem są wspaniałe panoramy roztaczające się na wszystkie sąsiednie pasma górskie: Beskid Wyspowy, Pieniny, Beskid Sądecki, Babią Górę i Tatry. Najbardziej rozległe widoki rozpościerają się z Wierchów Zarębskich (Hala Długa), Jaworzyny Kamienickiej, Gorca Kamienickiego, Bukowiny Waksmundzkiej i Lubania.
Polany, to świadectwo ponad pięciowiekowej gospodarki pasterskiej w Gorcach, której nieliczne tradycje przetrwały do dziś. Na Halę Długą pod Turbaczem powróciły owce. Turyści mogą spróbować świeżego bundzu, prawdziwego oszczypka oraz żętycy.
Do tradycji pasterskich i polaniarskich nawiązują imprezy: „Gorczańskie kośby” organizowane w Ochotnicy, czy rabczańskie „Święto wołoskie”. Odbywające się w okresie wakacyjnym widowiska uświetniają swoimi występami zespoły folklorystyczne, m.in.: „Ochotni” z Ochotnicy Górnej czy zespół im. Jana Janoty z Rabki. Podczas tych imprez turyści mogą zapoznać się z odrębnością i różnorodnością stroju oraz gwary poszczególnych grup góralskich zamieszkujących Gorce.
Ową odmienność łatwo również dostrzec w tradycyjnym budownictwie drewnianym. Urzekające prostotą przykłady domostw zachowały się m.in. na Zarębku Średnim w Łopusznej, w dolinie Jaszczego i Forędówkek w Ochotnicy Górnej, na osiedlu Halamy w Koninie i w Porębie Górnej.
Maj i czerwiec to najlepszy okres do poznawania roślinności gorczańskich polanach. Kwitnące łąki wraz z kępami drzew i krzewów oraz doskonale zharmonizowane z krajobrazem szałasy tworzą swoisty klimat polan. Ich dopełnieniem są wspaniałe panoramy roztaczające się na wszystkie sąsiednie pasma górskie: Beskid Wyspowy, Pieniny, Beskid Sądecki, Babią Górę i Tatry. Najbardziej rozległe widoki rozpościerają się z Wierchów Zarębskich (Hala Długa), Jaworzyny Kamienickiej, Gorca Kamienickiego, Bukowiny Waksmundzkiej i Lubania.
Polany, to świadectwo ponad pięciowiekowej gospodarki pasterskiej w Gorcach, której nieliczne tradycje przetrwały do dziś. Na Halę Długą pod Turbaczem powróciły owce. Turyści mogą spróbować świeżego bundzu, prawdziwego oszczypka oraz żętycy.
Do tradycji pasterskich i polaniarskich nawiązują imprezy: „Gorczańskie kośby” organizowane w Ochotnicy, czy rabczańskie „Święto wołoskie”. Odbywające się w okresie wakacyjnym widowiska uświetniają swoimi występami zespoły folklorystyczne, m.in.: „Ochotni” z Ochotnicy Górnej czy zespół im. Jana Janoty z Rabki. Podczas tych imprez turyści mogą zapoznać się z odrębnością i różnorodnością stroju oraz gwary poszczególnych grup góralskich zamieszkujących Gorce.
Ową odmienność łatwo również dostrzec w tradycyjnym budownictwie drewnianym. Urzekające prostotą przykłady domostw zachowały się m.in. na Zarębku Średnim w Łopusznej, w dolinie Jaszczego i Forędówkek w Ochotnicy Górnej, na osiedlu Halamy w Koninie i w Porębie Górnej.
Najcenniejszymi zabytkami architektury sakralnej Gorców, są gotyckie, drewniane kościółki. Jak wspominał Seweryn Goszczyński należą one do „owych rzadkich pomników religijnych naszego kraju, które z powierzchowności gasną przy olbrzymach gotycyzmu, ale mieszczą w sobie więcej ducha”. Oprócz unikalnej architektury, każdy z nich posiada ciekawą historię przeplataną licznymi legendami. Należą do nich kościółek p.w. św. Anny w Nowym Targu, św. Trójcy w Łopusznej, św. Marcina w Grywałdzie czy leżące na pograniczu z Podhalem – świątynie p.w. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Harklowej i św. Michała Archanioła w Dębnie. Nieco młodsze, ale równie ciekawe, są kościółki św. Krzyża na Piątkowej w Rdzawce, św. Mikołaja w Tylmanowej oraz św. Magdaleny w Rabce. We wnętrzu tego ostatniego eksponowane są zbiory etnograficzne Muzeum Regionalnego im Władysława Orkana. Większość eksponatów pochodzi z terenów zamieszkałych przez Zagórzan – górali z północnych stoków Gorców. Można tu zobaczyć wspaniały zbiór świątków ludowych i obrazów malowanych na szkle.
Zainteresowanym architekturą dworską proponujemy zajrzeć do Łopusznej, Tylmanowej, Raby Wyżnej i Kamienicy by obejrzeć znajdujące się tam dworki. Modrzewiowy dwór Tetmajerów w Łopusznej, będący filią Muzeum Tatrzańskiego, w latach trzydziestych XIX wieku był centrum kulturalnym Podhala. Bywali tu poeta i uczestnik powstania listopadowego – Seweryn Goszczyński, przywódca powstania chochołowskiego – Jan Kanty Andrusikiewicz, Julian Goślar – współorganizator rabacji galicyjskiej.
Równie atrakcyjna jest willa Władysława Orkana w Porębie Wielkiej pod Pustką, wybudowana na początku XX wieku, w modnym wówczas witkiewiczowskim stylu. „Orkanówka” za życia poety była miejscem spotkań młodopolskich artystów. Dziś jest biograficznym muzeum Orkana. Warto też powędrować pieszo na ukochaną przez Orkana polanę Łąki.
Zainteresowanych historią II wojny światowej proponuję odwiedzić Szczawę, gdzie w budynku muzeum, obok starego kościoła, przechowywane są pamiątki po partyzantach 1 Pułku Strzelców Podhalańskich AK. Każdego roku, w pierwszą niedzielę po 15 sierpnia odbywają się tu patriotyczno-religijne uroczystości, w których udział biorą żyjący jeszcze byli partyzanci.
Gorce w czasie II wojny światowej stanowiły silny punkt oporu oraz miejsce stacjonowania licznych oddziałów partyzanckich. Wędrując gorczańskimi szlakami spotkać można wiele pamiątek z tego okresu (mogiły, krzyże, ślady kwater partyzanckich).
Nowymi obiektami, coraz częściej odwiedzanymi przez turystów są miejsca związane z papieżem Janem Pawłem II. Wśród nich wymienić należy pełną symboliki Kaplicę Partyzancką Matki Boskiej Królowej Gorców na Rusnakowej Polanie, szałas Papieżówka w dolinie Kamienicy czy najnowszy ołtarz-szałas na Hali Turbacz.
Podczas pobytu w Gorcach warto odwiedzić Rabkę – znane w całym kraju uzdrowisko. W sezonie letnim Miejski Ośrodek Kultury i Muzeum im. Wł. Orkana organizują liczne imprezy związane z kulturą i sztuką góralską, m.in. Festiwal „Święto Dzieci Gór”, Jarmark Sztuki Góralskiej i Posiady Gorczańskie.
Atrakcją dla młodych turystów będzie wizyta w skansenie taboru kolejowego w Rabce –Chabówce. Zachęcamy by wybrać się w podróż liniami kolejowymi województwa małopolskiego i podkarpackiego, nawet rządową salonką.
W Gorce warto zajrzeć również zimową porą. Amatorzy narciarstwa krajoznawczego znajdą tu wspaniałe warunki do wędrówek na biegowych i skiturowych nartach. Zwolennicy zjazdów mają do wyboru stacje narciarskie w Kluszkowcach, Nowym Targu, Koninkach, Lubomierzu, gdzie są stoki dla początkujących oraz dla zaawansowanych. Większość tras jest dośnieżana i oświetlona. Dla narciarzy biegowych przygotowywana jest trasa z Obidowej na Turbacz, prowadząca przez grzbiet Średniego Wierchu i Solniska (Trasa narciarska Śladami Olimpijczyków).
Krystyna Popko - Tomasiewicz
